การป้องกันและปัญหาสิ่งแวดล้อม

สาระสำคัญ            ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเป็นปัญหาร่วมกันของมนุษยชาติ จึงเป็นหน้าที่ ของทุกคนทุกฝ่ายที่จะต้องมีความรับผิดชอบและมีส่วนร่วมในการสร้างจิตสำนึก การคิด การวางแผน การปฏิบัติ และป้องกันแก้ไขปัญหา เพื่อให้เกิดการพัฒนาในแนวทางการพัฒนาแบบยั่งยืน ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง •  อธิบายหลักการและมาตรการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับประเทศระดับชุมชน และระดับบุคคลได้ •  อธิบายบทบาทของเยาวชนที่มีต่อสิ่งแวดล้อมและแนวทางการพัฒนาสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย •  บอกความหมาย ความสำคัญ หลักการและแนวทางปฏิบัติของการพัฒนาแบบยั่งยืน •  อธิบายการมีส่วนร่วมของประชากรในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และบทบาทของ    องค์กรชาวบ้านและองค์กรพัฒนาเอกชนได้             ที่ผ่านมาจะเห็นได้ว่า ประชากรและพฤติกรรมของประชากรเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ทรัพยากร ธรรมชาติจำนวนมากถูกนำมาใช้ เพื่อชีวิตความเป็นอยู่ที่ดี แต่การนำทรัพยากรธรรมชาติมาใช้โดยปราศจากการ วางแผนอย่างระมัดระวัง ขาดการอนุรักษ์ทำนุบำรุง ทำให้ทรัพยากรบางชนิดสูญสิ้นไปและนำไปสู่ความเสื่อมโทรม ของสภาวะแวดล้อมจนยากที่จะแก้ไขได้ระยะเวลาอันสั้น 1.หลักการและมาตรการรักษาสิ่งแวดล้อม            มาตรการรักษาสิ่งแวดล้อมมีอยู่ด้วยกันหลายระดับในที่นี้จะกล่าว 3 ระดับด้วยกัน คือ 1.1 มาตรการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับประเทศ             มาตรการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับประเทศเป็นข้อเสนอแนะโดยทั่วไป และมีมาตรการบางอย่างที่ ใช้อยู่ ในประเทศไทย 1. ด้านประชากร           1) ชะลอการเพิ่มจำนวนประชากร รวมทั้งมีมาตรการรักษาระดับการเพิ่มของประชากรให้คงที่เหมาะสม และสอดคล้องกับระดับความเจริญทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ          2) รัฐจะต้องนำปัจจัยด้านประชากรเข้าไว้เป็นส่วนหนึ่งในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม          3) รัฐต้องพยายามหยุดยั้งหรือลดการขยายตัวของเมือง โดยพยายามพัฒนาเมืองขนาดกลางและขนาดเล็ก แทน เป็นการป้องกันการอพยพย้ายถิ่นของประชากรในเขตชนบท          4) รัฐพึงจัดหาที่ตั้งถิ่นฐานให้แก่ประชากร เพื่อลดการรุกล้ำทรัพยากรธรรมชาติ 2. ด้านสิ่งแวดล้อม          1) รัฐต้องดูแลป้องกันมิให้มีการตัดไม้ทำลายป่า ไม่ว่าจะเป็นป่าเขตร้อน หรือป่าชายเลน          2) พยายามรื้อฟื้นป่าให้มีความสมบูรณ์และฟื้นฟูสภาพนิเวศวิทยา          3) เร่งให้มีการดูแลบำรุงรักษาป่าต้นน้ำลำธาร          4) หามาตรการทั้งระยะสั้นและระยะยาว เพื่อลดการใช้สารเคมีที่ก่อให้เกิดความเป็นกรดในดินหรือใน อากาศ รวมทั้งควบคุมพื้นที่การใช้ให้น้อยลง          5) ส่งเสริมให้มีการพัฒนากระบวนการผลิตทางอุตสาหกรรมที่มีความปลอดภัยตอชีวิตมนุษย์ และลดภาวะ อันตรายต่อสิ่งแวดล้อม          6) ทำนุบำรุงรักษาศิลปะ โบราณสถาน และโบราณวัตถุ ให้อยู่ในสภาพดี          7) พยายามหยุดยั้งการขยายตัวของพื้นที่ที่กำลังจะกลายเป็นทะเลยทราย และฟื้นฟูสภาพดินให้ดีดังเดิม โดยการปลูกต้นไม้ ภาพที่ 5.1 โครงการจัดทำฝายชะลอน้ำเป็นแนวทางหนึ่งสำหรับการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ 3. ด้านทรัพยากรธรรมชาติและพลังงาน         1) รัฐต้องมีมาตรการและนโยบายที่จะช่วยให้ประชากรลดความอดอยาก โดยส่งเสริมระบบเกษตรกรรม ให้ประชากรในชนบทสามารถเลี้ยงตนเองได้         2) เร่งค้นคว้าหาทรัพยากรหรือพลังงานอื่น ๆ เพื่อนำมาใช้ทดแทนพลังงานน้ำมันที่กำลังจะหมดไป         3) จัดวางระบบและแนวทางการบริโภคของประชากรในรูปแบบที่จะช่วยไม่ให้เกิดการทำลายทรัพยากร และสิ่งแวดล้อมมากเกินไป         4) รัฐต้องหามาตรการป้องกันพันธุ์ไม้และสัตว์ป่ามิให้ถูกทำลาย เพื่อลดการสูญเสียพันธุ์พืชและสัตว์เป็นการ ช่วยรักษาสมดุลทางธรรมชาติไว้ ภาพที่ 5.2 โครงการรณรงค์ให้ประชาชนหันมาช่วยกันประหยัดพลังงาน 4. ด้านการเมืองและเศรษฐกิจ          1) ในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม รัฐต้องวางเป้าหมายที่จะสร้างความกินดีอยู่ดีให้กับประชาชน ในชาติ โดยคำนึงถึงการรักษาดุลยภาพระหว่างประชากรกับสิ่งแวดล้อมเป็นสำคัญ          2) ในกระบวนการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม รัฐจำเป็นต้องดูแลมิให้นำเอาทรัพยากรธรรมชาติไปใช้จน หมดสิ้น จนไม่มีเหลือเก็บไว้ให้เป็นมรดกแก่ลูกหลาน          3) รัฐต้องสร้างมาตรการที่กระตุ้นให้ชุมชนและบุคคลในชาติทุกเพศทุกวัยมีส่วนร่วมในการดูแลรักษา สิ่ง แวดล้อม รวมทั้งการตัดสินใจหรือจัดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติเพื่อประโยชน์ส่วนรวม มากกว่าส่วนตัว และกระตุ้นให้เกิดความสำนึกรับผิดชอบต่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและ รักษาสภาพแวดล้อม         4) ในระดับนานาประเทศ รัฐพึงให้ความร่วมมือในการศึกษาวิจัย เพื่อพัฒนาหาวิธีการผลิตทางอุตสาหกรรมที่ไม่เป็นอันตรายต่อชีวิตมนุษย์ สัตว์ และพืช  ภาพที่ 5.3 การใช้โฟม อีกปัญหาหนึ่งของมลภาวะสิ่งแวดล้อม 1.2 มาตรการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับชุมชน            การดำเนินการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับชุมชน เช่น ในโรงเรียน อาจรณรงค์ในรูปแบบต่าง ๆ อาทิ การปลูก ต้นไม้ การเลิกใช้ถุงพลาสติก เลิกใช้โฟม เผยแพร่ความรู้ให้นักเรียนและชุมชนรอบโรงเรียนเข้าใจพิษภัยของการใช้ สารคลอโรฟลูโรคาร์บอน หรือสาร CFC s ซึ่งเป็นตัวทำลายก๊าซโอโซนในบรรยากาศและเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้โลก มีอุณหภูมิสูงขึ้น ลดการกระจายก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากการเผาไหม้ต่าง ๆ หรือจากเชื้อเพลิงของรถยนต์ รวมทั้ง เพิ่มประสิทธิภาพและคุณภาพของเชื้อเพลิงที่ใช้ในบ้านเรือนและอุตสาหกรรม และหาทางลดภาวะของเสียเป็นพิษใน ทุกรูปแบบ โดยโรงเรียนอาจจัดกิจกรรมรณรงค์ดังกล่าวในโอกาสต่าง ๆ เช่น วันเฉลิมพระชนมพรรษา วันคุ้มครอง โลก วันสิ่งแวดล้อมโลก วันสงกรานต์ หรือวันสำคัญต่าง ๆ ของประเทศ เป็นต้น ภาพที่ 5.4 โครงการรณรงค์ ไถกลบดีกว่าเผาตอซังข้าวลดโลกร้อน 1.3 มาตรการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับบุคคล          บุคคลแต่ละคนในชุมชนนั้นมีบทบาทสำคัญมากในการมีส่วนร่วมอนุรักษ์ทรัพยากร ธรรมชาติ และดูแล รักษาสิ่งแวดล้อมให้คงอยู่ในสภาพไม่เสื่อมโทรม ประชากรจึงจะมีคุณภาพชีวิตที่ดีได้ ปัจจัยหนึ่งที่สำคัญยิ่งคือ การมี สมาชิกครอบครัวในจำนวนที่สามารถเลี้ยงดู ให้การศึกษา ฯลฯ ได้อย่างมีความสุข           ในการรักษาสิ่งแวดล้อมนั้น ถ้าบุคคลแต่ละคนสามารถลดปริมาณการใช้ทรัพยากรธรรมชาติและช่วยกัน รักษาสิ่งแวดล้อมมิให้เสื่อมโทรม จะทำให้ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ทีวีความรุนแรงขึ้นทุกขณะบรรเทาลงต่อไปนี้เป็นข้อ เสนอแนะกว้าง ๆ ในการรักษาสิ่งแวดล้อมระดับบุคคล           1. ช่วยกันปลูกต้นไม้ภายในบ้านหรือบนพื้นที่ต่าง ๆ เพื่อเป็นแหล่งดูดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และฟอก อากาศเสียให้เป็นอากาศดีได้           2. ใช้ไฟฟ้าอย่างประหยัดในทุกกรณี เพื่อช่วยประหยัดพลังงานที่นำมาใช้ในการผลิตไฟฟ้า